عفونت و بيوفيلم در زخم

در این بخش به موارد زیر می پردازیم:

• درک عفونت و مدیریت خطر
• بیوفیلم و نقش آن در عفونت زخم
• نحوه پیشگیری و مدیریت بیوفیلم

درک عفونت و مديريت خطر

عفونت زخم چیست؟

در صورت حضور میکروارگانیسم هایی که به بافت موضعی آسیب می رسانند و بهبود زخم را به تاخیر می اندازند، زخم عفونی تلقی می شود. وجود میکروارگانیسم ها باعث ایجاد پاسخ ایمنی در بیمار می شود. موفقیت یا عدم موفقیت این پاسخ به تعادل دو چیز بستگی دارد:

• قدرت سیستم ایمنی بیمار
• مقدار و ويرولانس عوامل بیماری زا

چه چیزی باعث عفونت زخم می شود؟

هنگامی که میزان و قدرت بیماری زا بيش از توانايی سیستم ایمنی بیمار  باشد، زخم عفونی می شود.

میکروارگانیسم ها چه نقشی در زخم دارند؟

توجه به این نکته مهم است که همه زخم ها حاوی میکروارگانیسم ها هستند و وجود آنها لزوماً به معنای عفونی بودن زخم نیست. به خاطر داشته باشید که وضعیت باکتریایی زخم بسته به عوامل موضعی، محیطی و سیستمیک می تواند تغییر کند  و روند عفونی شدن زخم اغلب تدریجی است.

پنج مرحله عفونت زخم چیست؟

تعادل میکروبی زخم را می توان به عنوان یک زنجيره توصیف کرد.  افزایش تدریجی در تعداد و ويرولانس میکروارگانیسم ها وجود دارد. و در طی اين پروسه سيستم ايمنی مطابق با آن پاسخ می دهد.

شکل زیر پنج مرحله عفونت زخم را نشان می دهد:

• آلودگی
• كلونی شدن
• عفونت موضعی
• انتشار عفونت
• عفونت سیستمیک

چگونه می توان تشخیص داد که زخم عفونی شده است؟

شناسایی عفونت در زخم های مزمن می تواند چالش برانگیز باشد. با انجام یک ارزیابی جامع زخم، می توانید خطر عفونت بیمار را ارزیابی کنید. این به شما امکان می دهد تا به طور فعال زخم را مدیریت کنید تا خطر عفونت را کاهش دهید.

اگر به تست‌های میکروسکوپی مدرن برای شناسایی ارگانیسم عامل عفونت دسترسی ندارید، می‌توانید از روش زیر استفاده کنید:

• علائم و نشانه های بالینی را بررسی کنید.
• کشت زخم را برای شناسایی ارگانیسم های ایجاد کننده و مقاومت بالقوه آنها در برابر آنتی بیوتیک ها انجام دهید.

علائم بالینی عفونت زخم چیست؟

در نمودار، فهرستی از علائم و نشانه های بالینی عفونت های موضعی و سیستمیک را مشاهده می کنید که باید هنگام ارزیابی زخم به آنها توجه کنید.

چگونه عفونت را درمان می کنید؟

اگر مشکوک به عفونت هستید، هدف اوليه شما کاهش بار زیستی در زخم است. شما می توانید این کار را با روش های زير انجام دهيد:

• شستشوی  زخم در هر تعویض پانسمان.
• پاکسازی تهاجمی بافت غیر زنده یا ناسالم زیرین. این کار بار میکروبی را كم می کند و از تشكیل بیوفیلم جلوگیری می کند.
• پیشرفت زخم را زیر نظر داشته باشید و به طور مداوم آن را دوباره ارزیابی کنید تا ببینید آیا زخم با اهداف درمانی شما مطابقت دارد یا خیر. شما باید این کار را حداقل یک بار در هفته یا در هر تعویض پانسمان انجام دهید.

درمان انواع خاصی از عفونت

در صورت وجود علائم عفونت موضعی زخم، می توانید از داروهای ضد میکروبی موضعی استفاده کنید. اگر عفونت به خارج از ناحیه زخم گسترش یابد، باید از داروهای ضد میکروبی سیستمیک استفاده کنید. اگر علائم عفونت سیستمیک وجود دارد، بلافاصله با پزشک مشورت کنید.

بیوفیلم و نقش آن در عفونت زخم

بیوفیلم ، میکروارگانیسم‌هایی هستند که در یک سد كربوهيدرات ها و پروتئین‌ها قرار گرفته‌اند. این سد از میکروارگانیسم ها در برابر سیستم ایمنی طبیعی بیمار و بسیاری از عوامل ضد میکروبی محافظت می کند.بیوفیلم می تواند در عرض 24 ساعت در زخم ایجاد شود.

بیوفیلم چگونه بر بهبود زخم تأثیر می گذارد؟

بیوفیلم احتمالاً مهم‌ترین عامل تاخیر در بهبود زخم‌ها است. همچنین تصور می‌شود که آنها با ایجاد یک پاسخ التهابی نامناسب و بی‌اثر، به بافت میزبان آسیب می‌رساند و بهبود زخم را به تأخیر می‌اندازند،

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بیوفیلم در بیشتر زخم‌های مزمن،” اگر نه در همه زخم‌های مزمن” و غیر قابل التیام وجود دارد.

در طبيعت باکتری ها به دو شكل پلانكتونيک و بيوفيلم يافت می شوند. باکتری ها اغلب به عنوان سلول های منفرد در نظر گرفته می شوند که به سرعت تکثیر می شوند. این نوع به عنوان “فرم پلانکتونیک” نامیده می شود و بیشتر به عفونت های حاد مربوط می شود. بیـوفیلم هـای باکتریـایی، تجمعـات پیچیــده بــاکتری هــا هســتند کــه در یــک پوشــش گلیکوکالیکس محصــور شــده و بــه ســطح زخم می چسـبند. رایج ترین بیوفیلم سازها استافیلوکوکوس اورئوس و سودوموناس آئروژینوزا هستند.

چگونه بیوفیلم را تشخیص می دهید؟

تشخیص بیوفیلم به دلیل عوامل زیر می تواند چالش برانگیز باشد:

بیوفیلم ساختارهای میکروسکوپی هستند که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند. بنابراین باید از یک میکروسکوپ پرقدرت برای تشخیص آنها استفاده کنید.

در یک محیط بالینی، بهترین روش تشخیص بیوپسی بافتی است. با این حال، بیوفیلم کوچک است و به طور نابرابر در بستر زخم توزیع می شود. یک زخم ممکن است دارای گونه‌های مختلفی از بیوفیلم باشد و معمولاً در جزایر کوچک، جدا شده و تک گونه‌ای پراکنده می‌شوند. به همین دلیل است که امكان عدم تشخيص بعضی از گونه ها وجود دارد.

علائم عفونت زخم چیست؟

با توجه به هزینه و زمان صرف شده برای بیوپسی و بررسی میکروسکوپیک بافت، اکثر پزشکان بیوفیلم را با شناسایی علائم رایج عفونت زخم تشخیص می دهند. برخی از این علائم عبارتند از :

• بافت اسلاف
• افزایش سطح اگزودا
• بافت گرانوله  ضعیف / هایپرگرانوله شدن بافت
• بوی بد
• تاخیر در بهبودی
• اگر زخم پس از مدیریت صحیح و دریافت حمایت بهداشتی مناسب همچنان این علائم عفونت را نشان دهد، ممکن است بیوفیلم وجود داشته باشد.

چه زمانی باید به بیوفیلم مشکوک شد؟

سعی کنید سوالات زیر را از خود بپرسید:

آیا تمام اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب رعایت شده است؟

آیا زخم آنطور که انتظار می رود در حال التيام نيست؟

آیا زخم علائم عفونت یا التهاب موضعی را نشان می دهد؟

اگر حداقل به ۲ مورد از این سؤالات «بله» پاسخ دهید، درمان بیوفیلم را می توان مد نظر داشت.

Confocal laser scanning microscopy (CLSM) یک تصویر میکروسکوپی از بیوفیلم (با رنگ قرمز) با خوشه هایی که اغلب کمتر از 1/10 میلی متر هستند. بنابراين احتمال منفی شدن كاذب كشت زخم با سواپ منفی وجود داشته باشد.

نحوه پیشگیری و مدیریت بیوفیلم

پیشگیری و مدیریت بیوفیلم بخش مهمی از مدیریت زخم است.زيرا:

1. بیوفیلم در اکثر زخم های مزمن وجود دارد.
2. وجود بیوفیلم یکی از دلایل اصلی تاخیر در بهبود زخم است.

یکی از مهم ترین راه ها برای جلوگیری از تشکیل بیوفیلم، کاهش تجمع اگزودا است.

نحوه مدیریت بیوفیلم

هنگامی که مشخص کردید که بیوفیلم احتمالاً در زخم وجود دارد، باید یک استراتژی درمانی مناسب ارائه دهید. برای اینکه استراتژی درمانی شما حداکثر اثر را داشته باشد، دو مرحله اساسی وجود دارد که می توانید انجام دهید:

1. هر کاری که می توانید برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار خود انجام دهید.
2. همیشه در یک محیط تمیز روی زخم کار کنید.

بهترین استراتژی برای مراقبت از زخم دارای بیوفیلم، دبریدمان برای ایجاد اختلال در بیوفیلم و استفاده از پانسمان های آنتی باكتريال بعد از دبریدمان است زيرا باعث کاهش توانایی باکتری پلانکتون برای ایجاد مجدد بیوفیلم می شود.

ارزیابی مجدد مستمر لازم است

برای جلوگیری از عفونت زخم یا تشکیل مجدد بیوفیلم، باید به طور مداوم زخم را در هر تعویض پانسمان مورد ارزیابی مجدد قرار دهید. به یاد داشته باشید که همیشه در صورت مشاهده موارد زیر، بیمار را به متخصص ارجاع دهید:

• بهبود کمتر از 20٪ در ناحیه زخم در طی یک دوره چهار هفته.
• افزایش سطح درد
• افزایش غیر منتظره اگزودا
• عفونت مشکوک یا بیوفیلم
• کاهش سلامت و تندرستی بیمار